Bron: ABN AMRO
Om het businessmodel op basis van ‘Product-as-a-Service’ (PaaS) optimaal te financieren zijn aanpassingen van fiscale en bancaire regels nodig. Tot dat moment is het van belang dat betrokken partijen zoals financiers extra hun nek uitsteken. En er is hoop, zo blijkt uit een pilotproject waarbij gevels worden gehuurd door de bewoners en waarin diverse disciplines met elkaar samenwerken. De lessen die hieruit volgen, helpen de circulaire economie verder op gang.
Het PaaS-businessmodel is niet nieuw. Leasebedrijven in auto’s voeren dit businessmodel al jarenlang. Maar niet alleen auto’s zijn geschikt om te verhuren. Hetzelfde kan gedaan worden met bijvoorbeeld wasmachines, ovens, kleding en gevels van huizen: buitenkozijnen, ramen en deuren.
Omdat deze nieuwe toepassingen van PaaS-modellen nog onontgonnen zijn, vergt dit experimenten. Daarom hebben Circle Economy en ABN AMRO met onder meer drie gevelbouwers, een projectontwikkelaar, juristen, twee andere banken en accountants een bestaande casus onder de loep genomen. Daarbij blijft de gevel van een nieuw te bouwen appartementencomplex economisch eigendom van de leverancier van de gevel en wordt deze gehuurd door de appartementseigenaren. De Vereniging van Eigenaren betaalt maandelijks een bedrag voor het gebruik, het onderhoud en de service van de gevel.
Dat de leverancier (economisch) eigenaar blijft en het product verhuurt, is precies de kern van het duurzame en circulaire karakter van PaaS-businessmodellen. Het milieu wordt ontlast, omdat producten langer in omloop blijven. De leverancier heeft namelijk een extra prikkel om kwalitatief hoogwaardige producten te maken die lang meegaan en makkelijk te repareren zijn, aangezien dit de onderhoudskosten drukt. Door de producten bovendien zo samen te stellen dat ze eenvoudig te recyclen zijn, verdient de leverancier na gebruik ook nog aan de restwaarde.
Een versnelling van de PaaS-toepassingen kan daarmee een stevige bijdrage leveren om de circulaire ambities te halen. Nederland en Europa willen in 2050 geheel circulair zijn.
Financiering is een uitdaging
Toch kent dit businessmodel een grote uitdaging, zo leert deze nog vroege pilot-fase: de financiering van dit businessmodel. Voorfinanciering van productie is doorgaans niet zo’n probleem wanneer de bank weet dat de producten snel een koper vinden en binnen twee tot drie maanden betaald zijn, inclusief de winstmarge.
De kasstromen binnen het PaaS-model verlopen echter anders. Bij dit businessmodel kan het soms wel jaren duren voordat de investering is terugverdiend. Een bijkomstige onzekerheid is dat het verhuurde product bij derden in gebruik is, buiten het zicht van de eigenaar. Soms gaat dit om ‘courante’ producten als een telefoon of een auto, maar soms zit dit ‘vast’ in een gebouw, zoals in het geval van de gevel. Deze factoren maken dat een financier geen concreet onderpand heeft. Als een gebruiker stopt met betalen, zou de leverancier er wellicht beslag op kunnen leggen, maar loopt dan tegen de barrière aan dat het vaak onwenselijk is om de verhuurde producten bij consumenten weg te halen.
Anderzijds kan dit businessmodel vanuit financieringsperspectief juist meer stabiliteit bieden dan bij de normale cyclus van productie en verkoop. Als er eenmaal voldoende producten bij verschillende gebruikers in de verhuur zijn, is de omzet van de PaaS-leverancier voor de komende maand of zelfs het komende jaar redelijk gegarandeerd, zeker als er vaste contracten met gebruikers worden gesloten. Zo ontstaat een voorspelbare kasstroom die financiers zekerheid biedt over rente en aflossing.
Leren en experimenteren
Om de voordelen van het PaaS-model goed uit de verf te laten komen en uitdagingen op financieel en juridisch vlak het hoofd te bieden, is het belangrijk om te leren van experimenteren. Daarom werken ABN AMRO-specialisten uit allerlei disciplines regelmatig mee in werkgroepen om de circulaire economie nog beter te kunnen financieren. De bijgevoegde publicatie is hier een voorbeeld van; deze casus gaat diep in op hoe dit bij gevels werkt en laat zien wat al goed loopt en waar de schoen wringt.
Deze kennis delen wij natuurlijk graag. Een greep uit de lessen: aanpassingen van fiscale regels, bancaire regels en accountancyregels zijn gewenst om het PaaS-model op gang te helpen. Tot die tijd moeten de banken vooral hun nek uitsteken om te laten zien dat het businessmodel ook nu al levensvatbaar is. De aanpassingen van de regels volgen dan vanzelf, waarna we de transitie naar de circulaire economie kunnen versnellen.