VRF-systemen zijn een gangbare en veel gebruikte manier om utiliteitsgebouwen, zoals hotels, kantoren en scholen te verwarmen en te koelen. Maar kunnen ze ook een rol spelen in de verspreiding van het coronavirus? Die vraag wordt tegenwoordig steeds vaker gesteld, net als bij elk ander luchtbehandelings- en/of klimaatsysteem. Aan het woord is Martijn van Leerdam, adviseur bij Alklima.

Alklima, distributeur van Mitsubishi Electric, krijgt de laatste maanden veel vragen over VRF in relatie tot het coronavirus, merkt Van Leerdam: “Mensen willen weten of VRF-systemen risico’s met zich meebrengen in relatie tot het coronavirus, en hoe je daarmee om moet gaan.”

Binnenunits vormen de crux

Om die eventuele risico’s te kunnen bepalen, geven we eerst een snelle opfriscursus. Een VRF-systeem is een warmtepompsysteem bestaande uit een buitenunit, een leidingencircuit en verschillende binnen-units, dat in staat om ruimtes onafhankelijk van elkaar te verwarmen of te koelen. Bij die binnen-units zit de eventuele crux als het om COVID-19 gaat.

Recirculatie vermijden

Het koelen of verwarmen van een ruimte vindt bij VRF-systemen plaats door middel van recirculatie: de binnen-units zuigen lucht aan, verwarmen of koelen hem en brengen hem vervolgens weer terug in de ruimte. In een adviesdocument van REHVA (Federation of European Heating, Ventilation and Air Conditioning Associations) wordt echter aanbevolen om recirculatie juist zoveel mogelijk te vermijden. Het zou er immers voor kunnen zorgen dat afgezogen virusdeeltjes hun weg terugvinden in een ruimte. Hoe zit dat?

Binnen-unit uitschakelen?

Als het om VRF-systemen gaat, hoort het advies anders te luiden, stelt Van Leerdam. VRF-systemen zorgen in veel gevallen namelijk ook voor verse luchttoevoer in ruimtes. “En dat is nog steeds het allerbelangrijkste advies voor het beperken van het besmettingsrisico”, zegt hij. “Ons advies is dus om het systeem in dat geval gewoon aan te laten staan. In ruimtes waar slechts één persoon of één familie aanwezig is, zoals een woning of hotelkamer, is het sowieso niet nodig om de binnen-unit uit te schakelen. Wanneer je een binnen-unit hebt waar géén verse luchttoevoer op is aangesloten, kun je overwegen om hem tijdelijk uit te schakelen. Maar dat zou ik alleen doen als dit comfort-technisch verantwoord is.”

VRV of VRF?

VRV (Variable Refrigerant Volume) en VRF (Variable Refrigerant Flow) zijn twee verschillende termen voor hetzelfde systeemtype, waarbij de hoeveelheid koudemiddel die door een gebouw wordt getransporteerd afhankelijk is van de koeling/warmtevraag in de verschillenden ruimten in dat gebouw. De reden voor het gebruik van twee verschillende termen is van juridische aard: Daikin noemt zijn systemen VRV, andere leveranciers – zoals Alklima – spreken over VRF.

Risico op ‘suspensieboost’

Als een binnen-unit eenmaal is ingeschakeld is, is het verstandig om hem even niet meer uit te schakelen, stelt Van Leerdam. Doe je dat wel, dan loop je het risico op een zogeheten ‘suspensieboost’ als je hem vervolgens weer inschakelt, waardoor een eventuele ophoping in het luchtfilter van de binnen-unit los kan raken. De kans is klein, maar hierdoor kunnen afgevangen virusdeeltjes wellicht ook hun weg terugvinden naar de ruimte. “Normaal gesproken is dat geen probleem, maar in coronatijden is het raadzaam om het zekere voor het onzekere te nemen”, aldus Van Leerdam.

Zoveel mogelijk spuien

In lijn met die redenatie raadt hij ook aan om te voorkomen dat meerdere mensen in de luchtstroom van het VRF-systeem zitten. “Daardoor wordt het theoretisch mogelijk dat virusdeeltjes van de ene persoon meeliften op die luchtstroom en de andere persoon bereiken, voorbij de anderhalve meter.” Als laatste adviseert Van Leerdam om (waar mogelijk) zoveel mogelijk te spuien. “Mits het binnenklimaat er niet teveel onder lijdt natuurlijk”, zegt hij. “Ik zou hoteleigenaren bijvoorbeeld aanraden om bij elke schoonmaakbeurt de ramen goed open te zetten. Als de mogelijkheid er is, neem dan gewoon het zekere voor het onzekere.”

Voorzorgsmaatregelen

Tegelijkertijd benadrukt Van Leerdam dat alle ventilatiemaatregelen om coronabesmetting te voorkomen vooralsnog niet meer dan voorzorgsmaatregelen zijn. “Er is nog geen enkel wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd dat onomstotelijk aantoont dat recirculatie en ventilatiesystemen bijdragen aan de verspreiding van het virus of de oorzaak van besmetting kunnen zijn”, zegt hij. “En er zijn nog maar heel weinig ventilatiesystemen bekend waarin COVID-19 überhaupt is aangetroffen.”

RIVM-richtlijnen volgen

“Met andere woorden: alle maatregelen die we treffen zijn dus gebaseerd op voorzorg”, vervolgt hij. “Dat is ook goed en daar staan we bij Alklima volledig achter. Van ventilatie weten we bijvoorbeeld dat het besmettingsrisico afneemt, dus dat moeten we vooral zoveel mogelijk doen. Maar ik raad installateurs ook aan om niet te véél te doen. Ga niet met zaken aan de slag waarvan nog niet bewezen is dat het nut heeft, zoals het extra reinigen van luchttoevoerkanalen. Hou de richtlijnen van het RIVM in de gaten en hou je daar vooral aan.”

Tekst: Hidde Middelweerd