Het draait bij Royal HaskoningDHV al jaren om verduurzaming. Van projecten en innovaties voor opdrachtgevers tot en met de eigen bedrijfsvoering. Met haar expertise en tools helpt het ingenieursbureau partijen -van portefeuillehouders tot vastgoedbeheerders- over te stappen op een efficiëntere, effectievere en duurzamere manieren van werken. In dit artikel leggen we de nadruk op de broodnodige materiaaltransitie. We praten erover met consultants Esther Gerritsen, Khushboo Asrani en Ingmar Scheiberlich.

‘Wat betreft de veelbesproken klimaatverandering bevinden we ons op een super kritiek punt. Het is nú tijd om stappen te ondernemen, zodat deze inspanningen maximaal effect hebben. Dit zijn de jaren die het halt toe roepen van de klimaatcrisis kunnen maken of breken,’ aldus Gerritsen.

Hoe krijg je opdrachtgevers mee in deze visie?

‘Het begint bij die stip op de horizon. De jaartallen 2030 en 2050 -de ijkmomenten waarop CO₂-reducties van respectievelijk 49 en 95% moeten zijn gerealiseerd- lijken misschien heel ver weg, maar dat zijn ze niet. 2030 is over zeven-en-een-half jaar!’ vult Scheiberlich aan. ‘Veel opdrachtgevers hebben al de ambitie om bewuster om te gaan met materiaal- en energiegebruik. Anderen helpen we een handje door ze een spiegel voor te houden. Wanneer je naast reguliere onderwerpen ook de ambities, kaders en beeldkwaliteit voor materiaal deel laat uitmaken van het Programma van Eisen, maak je een kader dat je als opdrachtgever kunt meegeven aan de ontwerpende partijen. Hiermee stuur je op bewustwording en daag je het ontwerpteam uit om tot verrassende oplossingen te komen die aansluit op de vraag. En dat de opdrachtgever deze bewustwording meegeeft, is belangrijk: ontwerpende en uitvoerende partijen willen best, maar hebben ook behoefte aan heldere kaders.’

Welke invloed heeft de materiaaltransitie op de businesscase?

Gerritsen: ‘Bij energie is het evenwicht tussen de investering en de besparing tijdens de levensduur van een gebouw gemakkelijk inzichtelijk te maken. De financiële businesscase is wat materiaal betreft wat lastiger. Maar op een gegeven moment moéten partijen vanuit wetgeving wel mee, dan is de vraag of het kostbaarder is niet langer relevant. Veel interessanter vinden wij de insteek vanuit een minder primair oogpunt. Wanneer je inzet op circulariteit kun je rekenen met een hogere restwaarde van het gebouw. Alle materialen zijn dan immers herbruikbaar of in ieder geval te recyclen. Of kijk naar situaties waarin je betaalt voor gebruik in plaats van voor bezit. Het is te kort door de bocht om te zeggen dat duurzaamheid zich wel terugverdient. Het is reëler om te zeggen dat partijen die willen, vaak een financieel gunstige manier vinden. Partijen die niet willen, worden gestuurd door wetgeving.’

‘Het is echt belangrijk dat je beseft dat wat je nu doet, impact heeft voor de toekomst,’ aldus Asrani. ‘Niet alleen met het gebouw zelf, maar ook met de materialen. Voorkom dat je nu het afval van de toekomst genereert. Verklein jouw impact met verduurzaming.’

Is er in de materiaaltransitie nog wat te kiezen?

‘Wij zetten bij onze opdrachtgevers zo hoog mogelijk in. Dat betekent dat wanneer een klant met een huisvestingsvraag bij ons komt, we het liefst kijken naar de mogelijkheden in bestaande bouw. Deze optie is optimaal CO₂-besparend en dat is onze topprioriteit. Wanneer er toch nieuw gebouwd of stevig gerenoveerd dient te worden, kiezen we voor strategieën met een zo klein mogelijke milieu-impact. We zoeken naar een optimum op energie- én op materiaalgebied. Dat betekent dat we zoveel mogelijk kiezen voor biobased of direct herbruikbare materialen. Wat betreft hergebruik zijn er in de inrichting veel mogelijkheden, maar bij de realisatie van een gebouwschil zien we dat er toch vaak een beroep moet worden gedaan op gerecyclede elementen. Hoe dan ook, we proberen al onze opdrachtgevers uit te dagen het beter te doen dan voorheen.’

Gerritsen: ‘Daarvoor maken we ook gebruik van bepaalde tools. Door ontwerpspelregels in een model te stoppen, komen we tot bepaalde optima. Denk wat betreft die spelregels aan bandbreedtes in plaats van exacte gebouwafmetingen, aan het streven naar het minimaliseren van de CO₂-uitstoot of aan het minimaliseren van materiaalgebruik. Door verschillende aspecten af te wegen, komen we tot een zo duurzaam mogelijke oplossing die uiteraard ook gewoon werkbaar is.’

Hoe krijg je vastgoedbeheerder mee?

‘De vastgoedbeheerder krijgt vooral in de exploitatiefase te maken met deze materiaaltransitie,’ vervolgt Scheiberlich. ‘Hoewel de impact van energie in deze fase flink groter is. Maar laten we niet vergeten dat energiebesparende maatregelen vaak ook een materiaaleffect hebben. Denk aan een situatie waarin dubbel glas aan vervanging toe is. Wil je optimaal energie besparen? Dan moet je wellicht overstappen op triple glas. Een keuze met een directe impact op materiaalgebruik. Door de impact van materiaalkeuzes en daaruit volgende effecten inzichtelijk te maken, kan een opdrachtgever een weloverwogen keuze maken die past bij haar doelstellingen en ambities. Eigenaren zijn grofweg onder te verdelen in drie verschillende bloedgroepen waarvan een deel voor het optimum gaat, een deel wacht op wet- en regelgeving en het overgrote deel zich graag laat vertellen wat de meerwaarde van het beperken van gebruik van fossiele grondstoffen is. De eerste en laatste groep varen wel bij een samenwerking met een goede adviseur. Een expert die je anders leert denken over materialen en je ervan overtuigt dat je nog steeds aan de knoppen kunt draaien. Wanneer je alleen uitgaat van je eigen beperkte kennis, dan maak je wellicht niet de juiste keuze. Misschien zijn er ook andere smaken waar je nog niet eerder aan gedacht hebt. Een goede adviseur maakt je wegwijs in de mogelijkheden.’

De verschillende effecten

Gerritsen: ‘Wij geven onze opdrachtgevers ook graag inzicht in de verschillen tussen de materiaaltransitie en circulariteit. Een nieuw gebouw maken dat je na de bedachte gebruikerstermijn weer kunt demonteren, heeft een ander effect op CO₂-uitstoot dan een gebouw dat je volledig opbouwt uit herbruikbare of gerecyclede materialen. Onze voorkeur? Zoals ik al aangaf ligt die bij het hergebruik van bestaande bouw. Is dat niet mogelijk? Dan opteren we voor hergebruik van materialen uit bestaande gebouwen, gebruik van biobased materialen en gebruik van gerecyclede materialen. Exact in deze volgorde.’
‘De opgave gaat verder dan gebruik van soort en type materiaal. De montagewijze ervan is tevens een aandachtspunt. En dat moet al worden meegenomen in het ontwerptraject. Wanneer je aan het einde van de gebruikerstermijn materialen wilt gebruiken voor een tweede leven of recycling is het van belang dat je nadenkt over de losmaakbaarheid,’ aldus Scheiberlich.

‘Het is op elk gewenst moment van een project mogelijk om het effect van C0₂-uitstoot inzichtelijk te maken. Dit kan bij aanvang van een project zijn, maar kan ook bestaan uit het scouten van mogelijkheden bij een bestaand gebouw dan wel tijdens de ontwerpfase. Het is gewoon belangrijk dat we nu beginnen! Uw vraag over het effect van C0₂-uitstoot is voor ons een uitdaging om daar het maximale resultaat uit te halen. Want wij zijn er van overtuigd dat binnen gelijke budgettaire kaders er heel veel mogelijk is om te besparen op C0₂-uitstoot,’ besluit Gerritsen.

Voorbeeldprojecten waar RHDHV de C0₂-impact een belangrijke rol heeft gespeeld.

Tilburg University

De vraag van Tilburg University was om een circulair en energieneutraal gebouw realiseren. RHDHV heeft in het ontwerpproces een belangrijke rol gehad om de circulaire ambities te realiseren. Hierbij is in samenwerking met de architect een volledig demonteerbaar gebouw van hout ontworpen en geëngineerd waarbij zelfs het hernieuwbare materiaal in de toekomst kan worden hergebruikt. Om de akoestische en brandveiligheid aan te pakken, wat een cruciaal aspect is voor houten constructies, werd gekozen voor kruislings gelamineerd hout met droog zwevende dekvloeren en houten wanden. Deze constructie dempt het geluid dat binnenshuis wordt geproduceerd. Ook is gebruik gemaakt van een  parametrisch ontwerptool om bij het  plaatsen van zonnepanelen op het dak een maximale energieopbrengst te garanderen.

Bepalen C0₂-impact

De opdrachtgever MN werkte aan de herontwikkeling van het voormalig V&D gebouw in Eindhoven. De vraag was om de CO₂-impact te bepalen van  de keuze om het betonnen casco te behouden en opnieuw te gebruiken voor het nieuwe gebouw. Deze keuze kwam onder andere voort uit de bevinding dat het casco geschikt is voor hergebruik alsmede het geloof van deze opdrachtgever dat het hergebruik van het bestaande casco een aanzienlijke positieve impact heeft op de duurzaamheid én kosten in vergelijking met volledig slopen en nieuwbouw. Om dit aan te tonen heeft RHDHV de volledige levenscyclus (LCA) van materialen bepaald, inclusief het winnen van grondstof, produceren, transporteren en verwerken van materiaal, en het slopen en verwerken bij einde levensduur. Het doel hiervan was om met een gedegen onderbouwing de positieve impact van de ontwerpkeuze om het casco te hergebruiken te kunnen gebruiken voor het uitdragen hiervan. Dit is bijvoorbeeld naar huurders, maar ook de fondsen die in grotere mate bezig zijn met duurzaamheid en uiteraard ook voor het winkelend publiek.

Kantoor RoyalHaskoningDHV Amsterdam

Wij geloven niet alleen in het helpen van klanten, maar ook in het zelf doen. In Amsterdam hebben we een voormalige garage getransformeerd tot een Parisproof, energieneutraal kantoorgebouw met een hoog percentage circulaire concepten binnen het gebouw. De dynamische mix van startup en RHDHV in hetzelfde gebouw laat onze samenwerkende aard zien. U bent altijd welkom om ons te bezoeken en te zien hoe het ook kan. We beloven dat het niet altijd veel hoeft te kosten en het maken van impact mogelijk is door nu te beginnen.