Ons lichaam heeft dagelijks voldoende daglicht nodig. Dat geeft energie en het zorgt ervoor dat we ons prettiger voelen en beter slapen. De meeste mensen zijn echter het grootste gedeelte van de dag binnen en hierdoor afgeschermd van daglicht. ‘Sterker nog, de moderne mens brengt 90% van zijn leven binnen door,’ vertelt Jan Denneman, bestuurslid van stichting The Good Light Group, ‘en daarbij maken we gebruik van kunstlicht dat met haar 500 lux overdag veel te zwak en ’s avonds veel te sterk is.’

Biologische klok ontregeld

De moderne mens evolueerde gedurende meer dan 30.000 jaar onder een natuurlijke licht-donkercyclus van onze planeet. De laatste eeuwen echter kiezen we steeds vaker voor een verblijf binnenshuis, een ontwikkeling die versterkt is door de industriële revolutie. Het lichtniveau binnenshuis is ongeveer vijftig keer lager dan de intensiteit van het daglicht buiten. Dit licht is voldoende om te zien, maar niet geschikt voor het optimaal functioneren van lichaam en geest. ‘We leven dus eigenlijk 90% van de tijd in een biologische duisternis wat resulteert in slaperigheid overdag en moeite met slapen ’s nachts. Een lichaam heeft ’s nachts andere functies dan overdag. Overdag moet je alert zijn en creatief, ingegeven door een hoog cortisolgehalte. In de nacht zorgt melatonine ervoor dat we uitrusten en ons brein opschonen. Slaap is een belangrijke indicator voor gezondheid.’

Hoe zorg je voor voldoende slaap?

‘Tijdens zonsopgang en zonsondergang heeft het licht buiten een sterkte van 500 lux. Die sterkte stijgt naar tienduizenden luxen overdag en haalt op zomerdagen zelfs 100.000 lux. Dit zijn de niveaus die onze biologische klok nodig heeft om optimaal te werken. Wij hanteren binnenshuis doorgaans slechts een lichtsterkte van 500 lux, ingegeven door de regels in het Bouwbesluit. Dat betekent dat we de hele dag door op het niveau van zonsopgang en zonsondergang zitten en onze biologische klok geen conclusie kan trekken hoe laat het nu eigenlijk is. Het resultaat is dat onze biologische klok elke dag een kwartier gaat achterlopen. Dat betekent dat jouw klok aan het einde van de week anderhalf uur achterloopt. Ga je op vrijdagavond om 23.00 uur naar bed, dan denkt jouw lichaam dat het 21.30 uur is. Critici noemen het flauwekul: we slapen toch gemakkelijk in? En dat kan zeker kloppen, maar het hoge cortisolgehalte en lage melatoninegehalte in ons bloed zorgen ervoor dat we een aantal belangrijke diepe slaapgolven overslaan. Je bent dus wel onder zeil, maar de kwaliteit van jouw slaap is onder de maat.’

Drie oplossingen binnen handbereik

The Good Light Group geeft een drievoudig advies:

1. ‘Zorg dat je zoveel mogelijk buiten bent, vooral in de ochtend. Er gaat niets boven daglicht. Dat heeft op ieder moment de juiste kleur en intensiteit.
2. Is binnen zijn voor jou noodzakelijk? Zorg dat je je zo dicht mogelijk, binnen één meter, bij een raam begeeft. Bij voorkeur met jouw gezicht naar het raam.
3. Zijn de voorgaande acties geen optie? Zorg voor goed licht en voor een goede lichtrichting. Verlichting komt tegenwoordig vaak van boven, maar niemand ligt op zijn rug op zijn bureau. Combineer licht van boven met licht vanaf de horizon. De makkelijke en voordelige oplossing is het aanschaffen van een goede bureaulamp die je direct naast jouw computerscherm plaatst. Voor beroepen die niet computer gebonden zijn, is het aanpassen van de algemene verlichting wel noodzakelijk.’

3-30-300 regel

Denneman wijst ons op de 3-30-300 regel. De getallen zijn in €/sq.ft ofwel in € voor 1/10 vierkante meter per jaar. ‘Dit is de kostenopbouw voor een gebouw. De €3 staat voor de kosten van energie en nutsvoorzieningen. De €30 voor de afschrijving en rentekosten van de investering van het gebouw. Investeerders in vastgoed focussen zich voornamelijk op het optimaliseren van deze twee kostenposten. Echter, een veel grotere kostenpost ligt bij de gebruiker van het gebouw. Deze betaalt namelijk €300 voor de kosten van de mensen die werken, verplegen, leren, etc. in het gebouw. Als het op verlichting aankomt, wordt voornamelijk gekeken naar de energiebesparing, dus een verbetering van de €3. Kosten voor energie voor verlichting is maar een heel klein gedeelte van die €3. Stel dat we in een uitzonderlijk geval 10% van de energiekosten kunnen besparen, komen we uit op een besparing van €0,30. We zouden ons ook kunnen richten op gezondheid, welzijn en productiviteit van de gebruikers van het gebouw en zo de €300 aanpakken. Als we gezonde goede verlichting installeren, levert dit op personeelsgebied een aanzienlijke besparing op, want dankzij goed licht slapen de mensen beter en zijn ze energieker waardoor de productiviteit stijgt en het ziekteverzuim daalt. Laten we aannemen dat dit 1% bespaart op de kosten van personeel, ofwel €3. Dit is wel tien keer meer dan we met licht op energie kunnen besparen.’

Veel gespin, maar weinig wol

Stichting The Good Light Group heeft als doel de wereld duidelijk te maken dat licht een vitaal element is om gezond te blijven. ‘Er wordt veel over gesproken, maar er wordt nog niet veel aan gedaan. Als ik kijk naar de locaties waar mijn kinderen werken en mijn kleinkinderen naar school gaan dan moet ik concluderen dat het overal te donker is. Het is geen wonder dat de kinderen slecht slapen, hun lichamen zijn simpel gezegd niet getuned. Dat heeft zeker ook met het gebruik van mobiele telefoons en tablets te maken. Mensen leven de hele dag in het donker en kijken een groot deel van de avond naar blauwe schermen. Ons lichaam krijgt hiermee de impuls dat het ochtend is. Hoe ik het zelf heb opgelost? Ik heb een aantal zeer goede professionele oplossingen. Maar het kan ook simpel met twee bureaulampen die ik combineer met een slimme ledlampen van bijvoorbeeld WiZ die veel licht produceren. De gratis app maakt het mogelijk de lamp in te stellen op de circadiane cyclus, dus goed voor mijn biologische klok. De lamp begint ’s morgens vroeg gedimd te schijnen en genereert naarmate de dag vordert fel witblauw licht om aan het eind van de dag af te zwakken tot een prettig schemerniveau. Een oplossing die in totaal nog geen negentig euro heeft gekost en ook prima toepasbaar is op plekken waar mensen computer gebonden werken.’

Meer informatie over goed licht vind je op de https://www.goodlightgroup.org. Bekijk vooral ook de korte video’s in de reeks Facts of Light.